Frétt Fréttatímans um mansal á Suðurlandi

(Af vef Fréttatímans 15.janúar 2016)

Tvær pólskar konur á þrítugsaldri réðu sig til starfa á gistiheimili á Suðurlandi en eigandinn var kærður til lögreglu vegna stórfelldra brota á kjarasamningi sem stéttarfélagið telur að flokkist undir mansal. Konurnar voru látnar vinna alla daga vikunnar og svara í síma gistiheimilisins nótt og dag.

Konurnar komu til landsins frá Póllandi í júlí 2014 en í september höfðu þær ekki fengið krónu útborgaða og voru auk þess hvergi á skrá. Lögreglan hefur hinsvegar ekki enn yfirheyrt gistihúsaeigandann þótt meira en ár sé liðið frá brotunum. Þá á enn eftir að yfirheyra ýmis vitni.

Þorgrímur Óli Sigurðsson, aðstoðaryfirlögregluþjónn á Selfossi, segir að lögreglan taki málið mjög alvarlega þrátt fyrir þetta. Það sé bara svo mikið að gera hjá embættinu og kynferðismál séu sett í forgang: „Þú hellir ekki meira í trektina en stúturinn ræður við,“ þannig er það nú bara,“ segir hann.

Eigandi gistiheimilisins rekur marga slíka staði þar sem er boðið upp á gistingu og morgunmat. Upphaflega sömdu konurnar um að vinna tíu tíma á dag, sjö daga vikunnar fyrri eitt þúsund evrur á mánuði, sem er langt undir lágmarkskjörum á Íslandi. Fyrstu dagana var eigandinn vingjarnlegur og vinnan eins og samið hafði verið um. Hann hafði sagt þeim við komuna að það borgaði sig ekki að fá kennitölu, þá yrðu þær rukkaðar um skatt.

Eftir að önnur starfskona frá Litháen hætti, tóku konurnar yfir verkefni hennar og vinnudagurinn var nú allt að fimmtán tímar á sólarhring, auk þess sem ætlast var til að þær tækju við bókunum á öllum tímum sólarhringsins. Undir lokin voru þær alveg hættar að komast nokkuð frá gistiheimilinu.

 

Brást við með dónaskap

Við vorum úrvinda, að vinna svona alla daga, án þess að fá neitt frí,“ segir önnur þeirra í viðtali við Fréttatímann en hún er komin aftur til Póllands.

„Við lögðum til við eigandann að hann réði eina konu í viðbót, en hann taldi að þetta væri síst of langur vinnudagur. Þetta væri hans fyrirtæki, hann réði og hann gæti fundið aðrar konur í okkar stað, strax á morgun.“

Hún segir að upp frá þessu hafði eigandinn orðið mjög ruddalegur í garð þeirra, komið drukkinn og verið með leiðindi, þótt allt hafi verið í stakasta lagi. Eftir mánuð hafi hún spurt hvort þær færu ekki að fá útborgað, en hann hafi brugðist við með dónaskap og sagst borga þegar honum sýndist.

Hann féllst eftir þrjá mánuði á að greiða þeim hundrað þúsund krónur inn á reikning og skrifaði í skýringartexta að um væri að ræða gjöf. Hann hafði sagt konunum að það þýddi ekki að leita til stéttarfélagsins þar sem hann væri með það i vasanum. Hann væri auk þess með góð sambönd innan lögreglunnar. Konurnar leituðu þó aðstoðar félagsins að lokum. Það gekk í málið en konurnar áttu þá inni milljón hvor í vangoldin laun.

Málið var einnig kært til lögreglu þar sem stéttarfélagið taldi að um væri að ræða mansal. Lögreglan er enn með málið til rannsóknar, eins og áður sagði, þótt meira en ár sé liðið frá brotunum.

 

Óttuðust að enda á götunni

Önnur kvennanna segist hafa upplifað mikinn vanmátt og áttað sig á því að ef til vill fengju þær engin laun. Þær væru óskráðar og réttlausar og þar sem þær ættu ekki fyrir miða til Póllands gætu þær endað á götunni. Hún segir að fólk frá Póllandi sé vant því að réttindi verkafólks sé látin lönd og leið, löndin séu fátæk og fólk fallist á að vinna meira fyrir lægri laun, án þess að kvarta. Margir vilji notfæra sér þetta. „Útlendingar vinna betur, þeir eru ódýrari og eru ekki til vandræða, og þeir tala stundum ekki einu sinni ensku. Hvar eiga þeir þá að fá hjálp.”

 

Mörg fyrirtæki á gráu svæði

„Lögfræðingur hans gafst fljótlega upp enda augljóst að við vorum með gjörunnið mál. Skjólstæðingur hans var með allt niðrum sig í málinu,“ segir Halldóra Sigr. Sveinsdóttir, formaður Bárunnar stéttarfélags á Selfossi, um mál pólsku kvennanna en það var félagið sem kærði gistihúsaeigandann fyrir mansal en hann lét stúlkurnar vinna allan sólarhringinn, mánuðum saman og borgaði þeim óverulega upphæð þegar á hann var gengið og skráði það í bókhaldið sem gjöf. Þegar stéttarfélagið hóf afskipti af málinu tók við mikið stríð sem lyktaði þannig að stúlkurnar fengu greidda eina milljón hvor.

 

Halldóra segir að starfsmenn félagsins hafi sótt fræðslufundi um mansal en það sé mun algengara en margir halda. Sérstaklega séu mörg fyrirtæki í ferðaþjónustu og byggingaiðnaði á gráu svæði. „Við höfum dæmi þess að starfsfólk hefur verið við vinnu í allt að þrjú ár án þess að vera skráð. Oft eru fyrirtæki með sjálfboðaliða og erlendar starfsmannaleigur eru farnar að koma inn í ferðaþjónustuna. Það er mikið um að atvinnurekendur hóti starfsfólki með því að segja: „Ef þú ferð í stéttarfélagið þá getur þú bara farið. Erlent starfsfólk á oftast í engin hús að venda þannig að það lætur flest yfir sig ganga.“

 

Rekist á fleiri slík mál

Hún segir að það hafi fljótlega runnið upp fyrir þeim, að þótt mansal sé stórt orð, hafi líklega fleiri slík mál, tvö til þrjú, rekið á fjörur félagsins, án þess að þau hafi gert sér grein fyrir að það félli undir skilgreininguna. Þar af sé allavega eitt mál sem tengist sama gistihúsaeiganda og var með pólsku stelpurnar í vinnu. „Ef fólki er haldið nauðugu, það er hvergi á skrá, látið vinna allan sólarhringinn og fær ekki borguð laun, þá er það mansal,“ segir Halldóra. Ég vona að lögreglan taki málið föstum tökum. Það má ekki klúðra svona alvarlegum málum, því það er nógu erfitt að fá þau upp á yfirborðið. Við höfum haldið vinnustaðafundi um þessi mál og enginn þorir að taka til máls. Síðan kemur í ljós að einhver hefur elt okkur niður á skrifstofu eftir fundinn og hefur þá jafnvel hræðilega sögu að segja.

Fólk er oft svo hrætt. Það kemur jafnvel frá löndum þar sem lögregla og verkalýðsfélög ganga fyrir mútum. Menn komast upp með það í lengstu lög að kúga þetta fólk.“

Hún bendir á að þessar stelpur séu nú þegar farnar úr landi. Félagið hafi komið þeim í samband við annan vinnuveitanda eftir að málið kom upp. Þær hafi unnið þar um hríð en séu núna komnar aftur til Póllands. Þessi ævintýri endi hinsvegar ekki alltaf vel. Þetta fólk sé hvergi á skrá, það eigi engin réttindi og ef eitthvað komi fyrir, slys eða veikindi, sé fólkið sent slyppt og snautt úr landi, án þess að eiga rétt á neinni aðstoð frá samfélaginu. Flest slík mál komi aldrei upp á yfirborðið.

https://www.frettatiminn.is/gistihusaeigandi-kaerdur-fyrir-mansal/